در همین لحظه که احتمالاً پس از چندین بار تلاش، موفق شده‌اید فیلترشکنتان را وصل کنید و شاید در پلتفرم فیلترشده‌ای این یادداشت را می‌خوانید، عده‌ای هستند که در همین کشور و شاید نزدیکی شما برای بازکردن اینستاگرام، یوتیوب، تلگرام و هر سایت و پلتفرم دیگری که آرزوی دسترسی آزاد به آن را دارید، هیچ مشکلی ندارند.
نام آن را عوض می‌کنند، لباس‌های زیبا تنش می‌کنند، توجیه‌های حیرت‌انگیز برای اجرای آن ابداع می‌کنند اما هیچ‌‌گاه نمی‌توانند ذات تبعیض‌آمیزش را انکار کنند.
از اینترنت طبقاتی صحبت می‌کنم؛ پروژه‌ای که سال ۱۴۰۱ بعد از فیلتر شدن اینستاگرام و واتس‌اپ با جدیت بیشتری اجرا شد تا عده‌ای از فیلترینگ معاف شوند و پا به جهان اینترنت آزاد بگذارند.
نه معلوم است کی تشخیص می‌دهد این افراد باید چه کسانی باشند، نه مشخص است چرا انتخاب شده‌اند. از همه طیفی در میان ماهیگیران این تبعیض دیده می‌شود: از اعضای اتاق بازرگانی و اتحادیه فناوران رایانه گرفته تا خبرنگاران، توریست‌ها، «بچه‌های استارتاپی» و حتی «کارلوس کیروش».
به‌تازگی «روح‌الله دهقانی فیروزآبادی»، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور، که علاقه بسیاری به این تبعیض دارد، بار دیگر نگرانی‌ها را درمورد این پروژه بیشتر کرده است.
او در نشستی خبری اعلام کرده قرار است منطقه نوآوری بین‌المللی به مساحت ۳۰۰ هکتار راه‌اندازی شود که «نوآوران» به چشم محل کار و زندگی از آن استفاده کنند. تا این‌جا هیچ مسئله بغرنجی وجود ندارد؛ نگرانی آن‌جا شروع می‌شود که این منطقه قرار است از «اینترنت باکیفیت‌تری» برخوردار باشد.
سابقه دهقانی فیروزآبادی در دفاع از اینترنت طبقاتی باعث شد بسیاری از کاربران در شبکه‌های اجتماعی، عبارت «باکیفیت‌تر» را به «بدون فیلتر» ترجمه کنند. او پیش از این نیز بارها از لزوم تبعیض در دسترسی به اینترنت سخن گفته بود و البته در تمام مواقع بار سنگین عبارت «اینترنت طبقاتی» را نپذیرفته و از عبارات تزیین‌شده‌ای مانند «اینترنت حرفه‌ای» استفاده کرده است.
البته معاون علمی رئیس‌جمهور ابایی از اعتراف به تبعیض‌آمیز بودن این پروژه ندارد؛ به سخنانی که اردیبهشت ۱۴۰۲ در «کارخانه نوآوری آزادی» در دفاع از این مسئله به زبان آورد، توجه کنید: «بعضی‌ها امروز مجبور می‌شوند برای بعضی کارها به کشور دیگری بروند و کار خودشان را آن‌جا انجام بدهند. پس حداقل باید بتوانیم در همین کارخانه نوآوری آزادی اینترنتی به بچه‌ها ارائه کنیم که متفاوت باشد؛ مثل اینترنت دانشگاه.»
او که وظیفه‌ای جز اجرای قانون ندارد، احتمالاً چندان با اصل نوزدهم قانون اساسی آشنا نیست. بیایید یک بار این اصل ساده و کوتاه را بخوانیم: «مردم ایران از هر قوم و قبیله که باشند از حقوق مساوی برخوردارند و رنگ، نژاد، زبان و مانند این‌ها سبب امتیاز نخواهد بود.» همان‌طور که می‌بینید، در هیچ بخشی از این اصل، قید «بعضی‌ها برابرتر هستند» ذکر نشده است.
البته نباید فراموش کرد معاون علمی رئیس‌جمهور تنها شخصی نیست که طرفدار این بی‌عدالتی است. اولین صداهای بلند در دفاع از اینترنت طبقاتی از مجلس برخاست. «احمد راستینه»، سخن‌گوی کمیسیون فرهنگی مجلس، از اولین افرادی بود که پس از تشدید محدودیت‌های اینترنتی سال ۱۴۰۱ این پرچم را بلند کرد.
«عیسی زارع‌پور»، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، بارها گفته است: «چیزی به اسم اینترنت طبقاتی وجود ندارد و همه مردم برای ما خاص هستند.» او البته هیچ موقع هم انکار نکرده که برخی افراد از «سیم‌کارت‌های خاص» استفاده می‌کنند.
وزیر ارتباطات مردم ایران در هماهنگی مثال‌زدنی با «عزت‌الله ضرغامی»، وزیر میراث فرهنگی، پیگیر اعطای سیم‌کارت بدون فیلتر به گردشگران خارجی بود و اسفندماه ۱۴۰۱ در گفتگو با «میراث آریا»، خبرگزاری رسمی وزارت میراث فرهنگی، گفته بود: «شنیده شده گردشگران خارجی به‌دلیل فیلترینگ واتس‌اپ و اینستاگرام کمی دچار مشکل شده‌اند. در نظر داریم برای گردشگران خارجی سیم‌کارت‌های خاصی طراحی کنیم که بتوانند در مدت حضور خود در ایران راحت‌تر و بهتر از فضای مجازی استفاده کنند.»
حالا که در آستانه تعویض دولت هستیم، انتظارها برای رفع چنین تبعیض آشکاری بیشتر می‌شود. رئیس دولت چهاردهم و افراد شماره یک و دو ستادش، «محمدجواد آذری جهرمی» و «محمدجواد ظریف»، بارها در کارزار انتخابی «مسعود پزشکیان» به دولت فعلی در حوزه اینترنت طعنه زده‌اند و وعده‌هایی برای اصلاح این شرایط مطرح کرده‌اند.
حالا باید دید این طعنه‌ها فقط مصرف انتخاباتی داشتند یا قرار است در عمل هم اتفاق جالبی بیفتد. این بار، فقط عامل زمان مشخص نمی‌کند چه اتفاقی می‌افتد، بلکه قطعاً مطالبه عمومی هم تأثیرگذار خواهد بود.
در پایان این یادداشت و برای جلوگیری از سوءبرداشت، باید تأکید کرد که اعمال محدودیت و فیلترینگ یکسان برای تمامی افراد جامعه، خواسته و اولویت طرفداران اینترنت آزاد نیست، بلکه مسئله اصلی رفع محدودیت و فیلترینگ برای همه، بدون تبعیض است.
